Prof. dr. ir. C. P. G. M. de Groot

Voedingsfactoren die de botgezondheid van ouderen ondersteunen

Tijdens het ouder worden neemt de botmassa af en wordt het bot poreuzer. Bij een sterk verlies aan botmassa ontstaat osteoporose, ook wel botontkalking genoemd. Osteoporose verhoogt het risico op vallen en fracturen. Dit kan vervolgens weer leiden tot een toename aan ziekten, hogere kans op overlijden, verlies van zelfstandigheid en een verminderde kwaliteit van leven [1]. Voeding kan mogelijk een belangrijke rol spelen bij het behouden en verbeteren van de botgezondheid op latere leeftijd. In het proefschrift van Inge Groenendijk is te lezen welke voedingsfactoren dit zijn.

Eerder is al aangetoond dat voldoende inname van calcium en vitamine D belangrijk is voor een goede botgezondheid [2]. Inge Groenendijk en haar collega’s hebben onderzocht of ook andere voedingsstoffen en -strategieën een rol spelen, bijvoorbeeld het verhogen van de inname van eiwitten, magnesium en/of zuivelproducten. Onderstaande bevindingen komen voort uit de verschillende studies die in het proefschrift beschreven zijn.

Eiwitten

Twee studies evalueerden het observationeel bewijs naar de impact van eiwit op de botgezondheid [3, 4]. Eiwitrijke voedingsmiddelen zijn onder meer vlees, vis, melk(producten), kaas, eieren, peulvruchten en noten. In het eerste onderzoek was een hogere eiwitinname geassocieerd met een hogere botdichtheid van de femurhals (hals bij de heup) en de heup bij gezonde ouderen [3]. De meta-analyse¹ toonde aan dat een eiwitinname boven de huidige aanbeveling (0.8 g per kilo lichaamsgewicht per dag) leidt tot 11% minder heupfracturen [3]. Of het van belang is hierbij onderscheid te maken tussen dierlijk en plantaardig eiwit bleek uit een tweede studie [4]. Deze liet zien dat totale en dierlijke eiwitinname geassocieerd waren met een hogere botdichtheid in het totale lichaam en de wervelkolom. Daarentegen was een hogere inname van plantaardig eiwit geassocieerd met een lagere botdichtheid van het totale lichaam en de wervelkolom. Eiwit-interventie-studies van 12 of 24 weken lieten evenwel geen significante verbeteringen zien in de botdichtheid. Dit kan mede komen doordat deze interventies niet ontworpen waren om botgezondheid te verbeteren, maar gericht waren op spiergezondheid. Daarnaast kan het langer duren voordat er veranderingen in de botdichtheid plaatsvinden.

Magnesium

Er is ook onderzocht of magnesium een belangrijke rol speelt bij het ondersteunen van de botgezondheid. Magnesiumrijke voedingsmiddelen zijn groene bladgroenten, peulvruchten, noten, zaden en volkoren granenproducten. In observationeel onderzoek werd gevonden dat een hogere magnesium inname kan bijdragen aan een hogere botdichtheid van de femurhals en heup [5]. Er was echter weinig onderzoek gedaan en er was geen enkele interventiestudie met magnesium uitgevoerd. De toegevoegde waarde van een hogere magnesiuminname via voedsel dan wel via supplementen voor het ondersteunen van de botgezondheid blijft daarom nog onduidelijk.

Zuivelproducten

Een interessante voedingsgroep voor de botgezondheid is zuivel. Aangezien zuivelproducten rijk zijn aan calcium én eiwitten, kan het verbeteren van de inname van deze producten een goede voedingsstrategie zijn om de gezondheid van de botten te ondersteunen. Er waren tot voor kort geen gecontroleerde interventiestudies uitgevoerd met fracturen als uitkomstparameter. In een Australische studie met 7000 kwetsbare ouderen verdeeld over 60 verschillende instellingen, werd gevonden dat eiwit- en calciumsuppletie via reguliere zuivelproducten gedurende een periode van 2 jaar het risico op fracturen en vallen verlaagt [6]. De interventiegroep in dit onderzoek had een 33% lager algemeen fractuurrisico, een 46% lager risico op een heupfractuur en een 11% lager risico op vallen ten opzichte van de controlegroep. Nederlandse verzorgingshuisbewoners hebben een gelijkwaardige eiwit- en calciuminname als Australische verzorgingshuisbewoners [7]. Mogelijk kan een vergelijkbare interventie dus ook relevant zijn voor Nederlandse ouderen.

Heupfractuurpatiënten

Het krijgen van een heupfractuur heeft een grote impact op de gezondheidstoestand en kwaliteit van leven van patiënten [8]. Slechts de helft van de oudere patiënten met een heupfractuur herstelt naar het functionele niveau van voor de breuk [9] en 24% overlijdt binnen het volgende jaar [10]. Twee onderzoeken van Inge Groenendijk laten zien dat een slechte voedingstoestand, voedingsinname en spiergezondheid vaak voorkwamen bij oudere heupfractuurpatiënten [11, 12]. Daarbij ging een goede voedingsstatus gepaard met een hogere botdichtheid bij oudere heupfractuurpatiënten, maar er werd geen verband gevonden tussen eiwit en botgezondheid [12]. Desalniettemin, aangezien eiwitinname vaak onvoldoende is bij oudere patiënten met een heupfractuur en ondervoeding of het risico op ondervoeding veel voorkomt, is er aandacht nodig voor het verbeteren van de voedingstoestand bij deze populatie.

Conclusie

Gebaseerd op het proefschrift van Inge Groenendijk lijkt eiwit het grootste potentieel te hebben voor het ondersteunen van de botgezondheid bij ouderen, naast calcium en vitamine D. Daarbij zijn zuivelproducten zeer geschikt om een voldoende eiwit- en calciuminname te bereiken. Het werk in dit proefschrift draagt bij aan kennis binnen het veld van voeding en botgezondheid. Het handhaven van een goede botgezondheid is essentieel voor het voorkomen van osteoporose, het verminderen van het risico op fracturen, en het behouden van mobiliteit en onafhankelijkheid op latere leeftijd. Daarom draagt onderzoek naar botgezondheid bij aan het bevorderen van gezond ouder worden en het algehele welzijn van oudere volwassenen.

Professor C. P. G. M. de Groot

Referenties

1. Borgström F, Karlsson L, Ortsäter G, Norton N, Halbout P, Cooper C, . . . Kanis JA. Fragility fractures in Europe: burden, management and opportunities. Arch Osteoporos. 2020;15(1):59.
2. Harvey NC, Biver E, Kaufman JM, Bauer J, Branco J, Brandi ML, . . . Cooper C. The role of calcium supplementation in healthy musculoskeletal ageing : An expert consensus meeting of the European Society for Clinical and Economic Aspects of Osteoporosis, Osteoarthritis and Musculoskeletal Diseases (ESCEO) and the International Foundation for Osteoporosis (IOF). Osteoporos Int. 2017;28(2):447-62.
3. Groenendijk I, den Boeft L, van Loon LJC, de Groot L. High Versus low Dietary Protein Intake and Bone Health in Older Adults: a Systematic Review and Meta-Analysis. Comput Struct Biotechnol J. 2019;17:1101-12.
4. Groenendijk I, Grootswagers P, Santoro A, Franceschi C, Bazzocchi A, Meunier N, . . . de Groot L. Protein intake and bone mineral density: Cross-sectional relationship and longitudinal effects in older adults. J Cachexia Sarcopenia Muscle. 2023;14(1):116-25.
5. Groenendijk I, van Delft M, Versloot P, van Loon LJC, de Groot L. Impact of magnesium on bone health in older adults: A systematic review and meta-analysis. Bone. 2022;154:116233.
6. Iuliano S, Poon S, Robbins J, Bui M, Wang X, De Groot L, . . . Seeman E. Effect of dietary sources of calcium and protein on hip fractures and falls in older adults in residential care: cluster randomised controlled trial. BMJ. 2021;375:n2364.
7. Groenendijk I, De Groot L, Grootswagers P. [Dairy products help aged care residents to maintain strong bones]. Nederlands tijdschrift voor geneeskunde. 2022;166.
8. Alexiou KI, Roushias A, Varitimidis SE, Malizos KN. Quality of life and psychological consequences in elderly patients after a hip fracture: a review. Clinical Interventions in Aging. 2018;13:143-50.
9. Vochteloo AJ, Moerman S, Tuinebreijer WE, Maier AB, de Vries MR, Bloem RM, . . . Pilot P. More than half of hip fracture patients do not regain mobility in the first postoperative year. Geriatr Gerontol Int. 2013;13(2):334-41.
10. Medin E, Goude F, Melberg HO, Tediosi F, Belicza E, Peltola M, group obotEs. European Regional Differences in All-Cause Mortality and Length of Stay for Patients with Hip Fracture. Health Economics. 2015;24(S2):53-64.
11. Groenendijk I, Kramer CS, den Boeft LM, Hobbelen HSM, van der Putten GJ, de Groot L. Hip Fracture Patients in Geriatric Rehabilitation Show Poor Nutritional Status, Dietary Intake and Muscle Health. Nutrients. 2020;12(9):2528.
12. Groenendijk I, Wijnen HH, Taekema DG, de Groot LCPGM. Protein intake, malnutrition, and its potential impact on bone health after a hip fracture: a 3-month prospective study. Submitted for publication. 2023.